بتائین یا تری متیل گلایسین یک ماده آلی است که در گیاهان و بدن جانوران سنتزمی شود. برخی از جانوران مهره‌دار و تعداد معدودی از گیاهان، این ماده را به مقدار زیادی در بدن خود ذخیره می‌کنند. ازجمله گیاهان ذخیره کننده بتائین، چغندرقند است که در مقایسه با سایر گیاهان بیشترین توانایی ذخیره این ماده را دارد؛ بطوریکه می‌توان بتائین را از طریق فرآیند ویژه‌ای از چغندرقند استخراج نمود.

بتائین یا تری متیل گلایسین یک ماده آلی است که در گیاهان و بدن جانوران سنتزمی شود. برخی از جانوران مهره‌دار و تعداد معدودی از گیاهان، این ماده را به مقدار زیادی در بدن خود ذخیره می‌کنند. ازجمله گیاهان ذخیره کننده بتائین، چغندرقند است که در مقایسه با سایر گیاهان بیشترین توانایی ذخیره این ماده را دارد؛ بطوریکه می‌توان بتائین را از طریق فرآیند ویژه‌ای از چغندرقند استخراج نمود.
بتائین ازنظر شیمیایی ماده‌ای باثبات است و حتی در دمای ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد هم فعالیت شیمیایی خود را انجام می‌دهد. درجانوران مهره‌دار فرآیند سنتز بتائین در بافت‌های کبد و کلیه صورت می‌گیرد. بتائین در بدن از کولین کلراید ساخته می‌شود، شباهت ساختاری و کارکرد زیادی بین این دو ماده وجود دارد. آنزیم کولین اکسیداز، کولین را به بتائین آلدئید تبدیل می‌کند، سپس آنزیم بتائین آلدئید دهیدروژناز ماده اخیر را به بتائین تبدیل می‌نماید. بتائین مشابه کولین به‌عنوان دهنده‌ی گروه متیل در واکنش‌های بیوشیمیایی عمل می‌کند.
تحقیقات و یافته‌های علمی نشان داده‌اند که مهم‌ترین مرحله در متابولیسم چربی‌ها فرآیند متیلاسیون است و بتائین به‌عنوان مهم‌ترین عامل متیل دهنده، نقش مؤثری را در متابولیسم چربی‌ها ایفا می‌کند. علاوه بر این بتائین از طریق نقش ویژه‌ای که در سنتز کارنیتین و بهبود قابلیت جذب متیونین و لیزین دارد باعث بهبود کیفیت لاشه کشتارگاهی و افزایش درصد گوشت سینه می‌شود. این ماده علاوه بر جیره طیور به خوراک نشخوارکنندگان و جیره آبزیان نیز افزوده می‌شود.
نقش بتائین در دام، طیور و آبزیان:
۱-     کاهش استرس گرمایی در طیور
۲-     نقش متیل دهندگی
۳-     جایگزینی بتائین با بخشی از متیونین جیره
۴-      تنظیم فشار اسمزی
۵-     متابولیسم چربی
۶-     جلوگیری از کوکسیدیوز و اسهال در طیور
۷-     اثر بتائین بر روی پایداری ویتامین‌ها در پرمیکس ها
۸-      افزایش تولید گوشت و تخم‌مرغ در طیور

کاهش استرس گرمایی در طیور:
به هنگام استرس گرمایی، جوجه‌ها با مشکلات مربوط به نگهداری تعادل آب و یون‌ها مواجه هستند. بتائین به‌عنوان تنظیم‌کننده فشار اسمزی، نقش مهمی در نگهداری آب سلولی و حفظ تعادل یونی سلول‌ها در بدن پرندگان دارد و ازاین‌رو ظرفیت پرندگان برای تحمل درجه حرارت‌های محیطی بالا را افزایش می‌دهد؛ و عوارض و اثرات سوء ناشی از استرس گرمایی بر روی راندمان حیوان با مصرف بتائین، کاهش می‌یابد.
حفظ و نگهداری تعادل آب و یون‌ها در داخل سلول برای طول عمر سلول و درنتیجه برای سلامت پرنده لازم و ضروری است. برای خنثی ‌نمودن خروج آب از داخل سلول به محیط خارج از سلولی، سلول باید بتواند یون‌ها و اسمولیت‌ها را در خود جمع نماید. در حقیقت این یون‌ها و اسمولیت‌های داخل سلولی هستند که برای نگهداری آب داخل سلولی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
 نقش متیل دهندگی:
نقش و اهمیت گروه‌های متیل برای موجودات زنده، از آنجایی مشخص می‌شود که این گروه در بدن موجودات زنده سنتز نمی‌شوند بلکه تأمین آن از طریق منابع غذایی از قبیل بتائین، کولین، متیونین، ویتامین B_۱۲، اسیدفولیک و ویتامین B_۶ صورت می‌گیرد.
از سه منبع کولین، بتائین و متیونین که دارای گروه متیل در ساختمان خود می‌باشند، فقط بتائین می‌تواند به‌طور مستقیم به‌عنوان دهنده گروه متیل در سیکل انتقال این گروه در کبد دخالت داشته باشد. باید توجه داشت زمانی که کولین و متیونین بخواهند در نقش یک متیل دهنده ظاهر شوند، باید شکل ساختمانی خود را تغییر دهند؛ یعنی کولین برای آنکه بتواند به‌عنوان، دهنده گروه متیل عمل کند باید به بتائین تبدیل شود. متیونین هم قبل از اینکه فعالیت متیل دهندگی خود را آغاز کند باید یک گروه آدنوزیل از ATP دریافت کند و تبدیل به S- آدنوزیل متیونین شود. لازمه سنتز پروتئین در داخل بدن وجود اسیدآمینه‌های مختلف در بدن می‌باشد، بنابراین وجود بنیان متیل به‌عنوان جزئی از ساختمان اسیدهای آمینه برای سنتز پروتئین در داخل بدن ضروری است.
گروه‌های متیل در طیور باعث افزایش رشد، کاهش ضریب تبدیل غذایی ‍‍و افزایش بازده غذایی می‌شوند. در گاوهای شیری گروه‌های متیل باعث افزایش تولید شیر، افزایش تولید چربی شیر، افزایش درصد چربی شیر و کاهش اختلالات متابولیکی می‌شوند.

جایگزینی بتائین با بخشی از متیونین جیره:
در بدن طیور بتائین با دادن گروه متیل خود به هموسیستئین باعث ساخت متیونین می‌گردد. توانایی بتائین برای متیله کردن هموسیستئین ۳ برابر کولین است؛
متیونین موردنیاز طیور از سه منبع تأمین می‌گردد:
۱-     متیونین موجود در اجزاء جیره غذایی
۲-     منابع سنتتیک و افزودنی به جیره
۳-     منابع هموسیستئین موجود در کبد
تحت شرایط عملی، اگر مقدار اسیدهای آمینه گوگرددار و متیونین جیره طیور به ترتیب بیش از ۵/۳ و ۸/۱ درصد پروتئین خام جیره باشد، می‌توان حدود۱۵-۲۰% از متیونین جیره، یا حدود ۱۰% از کل اسیدهای آمینه گوگرددار جیره طیور را با بتائین جایگزین نمود.
عوامل مؤثر بر روی جایگزینی بتائین با متیونین در جیره طیور عبارت‌اند از:
۱-     میزان استرس محیطی
۲-     سطح سیستئین جیره
۳-     سطح متیونین جیره
در هنگام جایگزینی متیونین جیره با بتائین، سطح سیستئین جیره غذایی باید موردتوجه قرار گیرد. به‌طوری‌که اگر سطح سیستئین موجود در جیره به‌اندازه‌ای پایین باشد که نتواند نیاز متابولیکی حیوان را رفع نماید، بتائین نمی‌تواند جایگزین متیونین گردد.
نیاز جوجه‌های گوشتی به اسیدهای آمینه و بتائین تحت تأثیر عوامل زیر قرار دارد:
۱-     سن حیوان: در مقایسه با جوجه‌های مسن‌تر، جوجه‌های جوان عمدتاً از جیره‌های حاوی سطوح بالاتر اسیدهای آمینه استفاده می‌کنند.
۲-   شرایط محیطی و استرس:
الف: در طول استرس حرارتی، به دلیل کاهش غذای مصرفی باید سطح اسیدهای آمینه جیره افزایش یابد تا دسترسی حیوان به اسیدهای آمینه، ثابت باشد.
ب: به دلیل آنکه افزایش حرارت به‌طور نسبی باعث افزایش متابولیسم پروتئین می‌شود، درنتیجه پتانسیل حیوان برای جبران استرس حرارتی کاهش می‌یابد. به‌عبارت‌دیگر در این روش، به‌جای افزایش سطح اسیدهای آمینه جیره می‌توان بتائین افزودنی به جیره را افزایش داد.
۳-     سایر عوامل: نژاد، جنس و سویه حیوان
تنظیم مایعات بدن:
تنظیم فشار اسمزی عبارت است از قابلیت یک سلول جهت حفظ و نگهداری ساختمان و عمل خود که این کار به‌وسیله تنظیم حرکت آب به داخل یا خارج سلول صورت می‌گیرد.
بتائین جزو مواد اسمولیت محسوب می‌شود که حرکت آب را در سلول تحت تأثیر قرارمی دهد و نقش مهمی در تعادل فشار اسمزی داخل سلولی ایفا می‌کند. سلول‌های بدن برای تنظیم فشار اسمزی به اسمولیت های آلی (نظیر بتائین) و الکترولیت‌ها متکی هستند. استرس گرمایی می‌تواند باعث از دست دادن آب سلولی بافت‌ها و بالاخره تمام بدن حیوان شود که کم شدن مصرف غذا، رشد و افزایش تلفات از نتایج آن است. فرایندى که طیور براى کنترل میزان آب مصرفى  طى می‌کنند، مقدار انرژى بالایى مصرف می‌کند. در  این زمینه  بتائین  که  یک عامل  اسمولیت است طیور را براى نگهدارى آب کافى حمایت می کند و پرنده انرژى بیشترى را صرف رشد می‌نماید. در شرایطی که پرنده تحت استرس گرمایی قرار گیرد و راهکارهای ابتدایی پرنده نظیر انحراف خون بدن به عروق سطحی و تمایل به‌قرار گرفتن در قسمت‌های خنک‌تر سالن، کارساز نباشد، فرآیند انرژی‌خواهی به نام پنتینگ (له له زدن) آغاز می‌شود که همراه با کاهش مصرف جیره، از دست دادن مایعات بدن و دفع دی‌اکسید کربن بیشتر از بدن می‌باشد. دفع دی‌اکسید کربن بیشتر از بدن، موجب افزایش بی‌کربنات خون خواهد شد و در این حالت جهت حفظ PH طبیعی خون، پرنده ناچار به دفع بی‌کربنات است که این امر بایستی با همراهی الکترولیت‌ها ازجمله پتاسیم صورت گیرد و با توجه به اینکه پتاسیم نقش بسیار مهمی در تنظیم مایعات بدن دارد، دفع پتاسیم از یک‌سو و از دست دادن مایعات بدن به علت پنتینگ از سوی دیگر، وضعیت تعادل مایعات را در بدن پرنده مختل می‌سازد. در این میان بتائین به‌عنوان یک اسمولیت طبیعی نقش مؤثری در برقراری تعادل موردنظر ایفا می‌کند و باعث کاهش واکنش‌های انرژی‌خواهی نیز می‌شود که تعادل اسمزی را به‌واسطه الکترولیت انجام می‌دهد.
طی تحقیقات به‌عمل‌آمده اثر بتائین در طیوری که به‌طور آزمایشی تحت استرس گرمایی قرارگرفته‌اند بررسی‌شده و نتایج زیر به‌دست‌آمده است.
۱-  طیور گوشتی در سنین بین ۳۵-۲۱ روزگی تحت استرس گرمایی قرارگرفته‌اند و میزان نگهداری آب بدن در این دو گروه نشان می‌دهد که گروه بتائین دار در شرایط بدون استرس گرمایی و استرس گرمایی نسبت به گروه کنترل میزان بالایی را در نگهداری آب بدن طیور نشان می‌دهند.
۲-  همچنین طیور گوشتی در سنین بین ۴۸-۱۹ روزگی تحت استرس گرمایی قرارگرفته‌اند و پارامترهای ضریب تبدیل و وزن گیری مقایسه شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد که وزن بدن و ضریب تبدیل و درصد زنده‌مانی با افزوده شدن ۰۵/۰%  و ۱۰% بتائین در آب نسبت به گروه شاهد بهبودیافته است.
  متابولیسم چربی:
بتائین از طریق بهبود تولید گوشت سینه به تولیدکنندگان و پرورش‌دهندگان طیور کمک می‌کند که بتوانند تولید اقتصادی‌تری داشته باشند. زمانی که بتائین به میزان ۱ تا ۵/۱ کیلوگرم در هر تن به خوراک جوجه‌های گوشتی و بوقلمون‌ها اضافه شود، تحت شرایط تجاری می‌توان تقریباً ۳% بهبود در تولید گوشت سینه را پیش‌بینی کرد.
بتائین نقش لیپوتروپیک و محافظت از کبد را نیز بر عهده دارد. مواد لیپوتروپیک موادی هستند که از ذخیره چربی در کبد جلوگیری کرده و موجب افزایش سرعت حذف آن از کبد می‌گردند. همچنین از تجمع چربی در بافت‌ها نیز جلوگیری می‌‌‌‌‌‌‌‌کنند. چگونگی تجزیه چربی‌ها استئوتوزیس نامیده می‌شود. بتائین، کولین و ال‌- ‌‌‌متیونین ازجمله موادی هستند که استئوتوزیس کبدی را در حیوانات مورد آزمایش تغییر می‌‌‌دهند. همچنین مشخص گردیده است که بتائین، کبد حیوانات مورد آزمایش را در برابر سموم کبدی مانند اتانول و تتراکلراید کربن محافظت می‌‌کند.
علاوه بر این بتائین موجب کاهش لیپوپروتئین‌هایی با دانسیته خیلی کم (VLDL) می‌شود که این کاهش نیز بر روی چربی لاشه جوجه‌ها اثر مثبت به‌حساب می‌آید.
از اثرات مثبت بتائین نه‌فقط جلوگیری از تجمع چربی در کبد است (Fatty Liver) بلکه در پخش چربی در سطح بدن نیز مؤثر می‌باشد.
آزمایش‌ها نشان داده است با استفاده از بتائین به‌جای کولین کلراید در جیره جوجه‌های گوشتی مقدار چربی لاشه به شکل معنی‌داری کاهش می‌یابد.
جلوگیری از کوکسیدیوز و اسهال در طیور:
یکی از بیماری‌های خطرناک و شایع طیور کوکسیدیوز است. در زمان بیماری، جذب عناصر غذایی از روده کاهش می‌یابد. کاهش بازده تولید و لطمه به استفاده مطلوب و مناسب از مواد غذایی یکی از عوارض آن محسوب می‌شود.
کوکسیدیواستات‌ها (یونوفور) و همچنین اسهال، باعث به هم خوردن تعادل اسمزی و یونی در سلول‌های پوششی روده می‌شوند. بتائین به جهت نقش خود در تنظیم فشار اسمزی و تثبیت متابولیسم سلول‌های پوششی روده این تعادل را دوباره برقرار می‌کند. در آزمایش‌های مختلف با استفاده از بتائین در جیره جوجه‌های گوشتی که به سه نوع مختلف کوکسیدوز آلوده بودند؛ تعداد تلفات، به‌خصوص هنگامی‌که از کوکسیدیواستات‌های یونوفور استفاده‌شده بود کاهش معنی‌داری پیدا کرد.


اثر بتائین بر پایداری ویتامن ها در پرمیکس ها:
بتائین برعکس کولین کلراید مهاجم نیست، یعنی به علت خاصیت شیمیایی مخصوص آن با دیگر اجزاء تشکیل‌دهنده پرمیکس یعنی ویتامین‌ها و مواد معدنی واکنش‌های شیمیایی انجام نمی‌دهد و درنتیجه مقدار و کیفیت ویتامین‌ها در پرمیکس حتی تا چندین ماه ثابت می‌ماند درصورتی‌که کولین کلراید بعد از مدتی ممکن است به کیفیت و مقدار آن‌ها لطمه بزند.
 
محلول خوراکی هپارنول، با بهبود عملکرد کبد به‌صورت کلی متابولیسم بدن را بهبود بخشیده و نقش به سزایی در افزایش بازدهی گله ایفا می‌کند.
این محصول با داشتن مقدار مناسبی بتائین و ترکیباتی نظیر سوربیتول‌، استیل‌ متیونین‌، کولین‌کلراید،لیزین‌ هیدرو کلراید و اکسیپیان ‌معطر حاوی‌ عصاره‌های‌ گیاهی‌، باعث افزایش اشتها، تسهیل دفع مایکوتوکسین ها و سموم کبدی، بهبود عملکرد کبد و کلیه، کاهش آسیت و افزایش تولید می‌شود.
سوربیتول‌ عملکردهای‌ صفراوی‌ را تحریک‌ می‌کند، درنتیجه‌ گوارش‌ مواد غذایی‌، به‌ویژه‌ امولسیونه‌کردن‌ چربی‌ها و جذب‌ ویتامین‌های‌ محلول‌ در چربی‌ بهبود می‌یابد. استیل‌ متیونین‌ در داخل‌ بدن‌ هیدرولیز شده‌ و متیونین ‌آزاد می‌نماید. متیونین‌ یک‌ اسیدآمینه‌ حاوی‌ گوگرد است‌ که‌ از اجزاء اصلی‌ و ضروری‌ جیره‌ محسوب‌ شده‌، چربی سوز و محافظ‌ سلول‌ کبدی‌ می‌باشد. کولین‌ پیش‌ ساز استیل‌ کولین‌ است‌ که‌ در متابولیسم‌ چربی ‌درگیر می‌باشد. لیزین‌ یک‌ اسیدآمینه‌ وابسته‌ به‌ چربی‌ است‌ که‌ یکی‌ از اجزاء اصلی‌ جیره‌ محسوب‌ می‌گردد.
با بهبود و تحریک‌ عملکردهای‌ کبدی‌، صفراوی‌ و روده‌ای‌، هپارنول هضم‌ تمامی‌ مواد غذایی‌ و دفع ‌سموم‌ را در دوره‌های‌ تولید بالا، یا در زمان‌ ایجاد تغییر درجیره‌ها آسان‌تر می‌نماید.
 
اثرات هپارنول در آزمایش های فارمی:

1. اثر گذاری بر مایکوتوکسین ها:

طبق آزمایشات صورت گرفته با اضافه کردن ۲ میلی لیتر هپارنول به مدت ۱ تا چهار روز در ماه در دوره تخمگذاری مرغانی که به علت وجود مایکوتوکسین ها در خوراکشان دچار کاهش میزان باروری و جوجه درآوری شده بودند، این مشکل تا حد زیاد و با سرعت قابل توجهی برطرف گردید. (جدول مایکوتوکسین)
 

1. اثرگذاری بر تولید در طیور گوشتی:

در گله ای با ۲۲۵۰۰ جوجه ۸ روزه پس از مشاهده علائم اختلالات کبدی و مرگ و میر ۱۱۰ جوجه در ۲۴ ساعت، ۱ میلی لیتر هپارنول در هر لیتر آب آشامیدنی به مدت ۴ روز به آب جوجه ها اضافه شد. طبق نمودار میزان مرگ و میر به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرد و پس از طی دروه درمان، گله به حالت نرمال برگشت.(جدول جوجه گوشتی)

1. اثرگذاری بر تولید در مرغان تخمگذار:

در یک آزمایش فارمی، هپارنول طبق دو پروتکل در آب آشامیدنی مرغان تخمگذار دو گله ۳۰۰۰ تایی اضافه گردید و نتایج زیر به دست آمد. همچنین با مصرف هپارنول به صورت کلی تعداد ۶۶/۴ تخم مرغ به ازای هر مرغ طی یک دوره به میزان تولید اضافه گردید.

• گله یک: یک میلی لیتر در هر لیتر آب آشامیدنی، یک روز در هر هفته طی دوره تولید.
• گله دو: یک میلی لیتر هپارنول در هر لیتر آب آشامیدنی به مدت ۵ روز در هر ماه، بعد از ۴۰ هفتگی.
•  

 
این محصول در بطری های های یک لیتری موجود است.میزان مصرف هپارنول در اسب‌ و گاو 20 تا ۵۰ میلی‌لیتر در روز،  در گوسفند، بز و گوساله‌، ۵ تا ۱۵ میلی‌لیتر در روز و در خرگوش‌ و طیور 1 تا ۲ میلی‌لیتر در هر لیتر آب‌ آشامیدنی‌ می‌باشد.

این محصول ساخت شرکت کووفاوت فرانسه است که توسط داروسازی داملران رازک وارد و شرکت توزیع داروهای دامی داروپخش توزیع می‌گردد.